maandag 27 februari 2023

Boycotten kunst is paard achter wagen

 De Oekraïnse oorlog en de misdaden van Poetin en zijn kliek zijn voor nogal wat mensen aanleiding tot het boycotten van Russische kunst. Dit is een misvatting. Columnist Jos Kessels, een groot bewonderaar van de componist Rachmaninov, schreef vorige week in de trant van 'nu maar even niet'. Jammer.

Onlangs kreeg ik van mijn zoon een uit het Portugees vertaalde roman teleen, die volgens de uitgever tot de top van de Braziliaanse literatuur behoort, vergelijkbaar met die van de grote Russische klassiekers. Ik heb het boek na 200 van de ruim 600 bladzijden wegens 'teveel gezeik' weggelegd. Kwestie van smaak. Moet trouwens toegeven dat ik allesbehalve een kenner ben van bedoelde Russische literatuur. Wat ik wel weet – afgezien van het oordeel van mijn vader, die Lev Tolstoj (onder meer Oorlog en Vrede) in zijn jonge jaren in een brief aan mijn moeder 'een groot man' noemde – dat deze Rus volgens kenners wordt beschouwd als buitengewoon invloedrijk op de verdere ontwikkeling van het pacifisme. Nou jij weer.

Museum Hermitage in Amsterdam heeft zijn relatie met het gelijknamige instituut in Sint-Petersburg (ooit Stalingrad) verbroken en daar kan ik inkomen, maar als het over het boycotten van kunst in het algemeen gaat (inclusief het nazistische verbranden van boeken) dan zeg ik: span het paard niet achter de wagen.

vrijdag 24 februari 2023

Ontroerend verhaal

Het was vooral een ontroerend verhaal, dat van voorzitter Van der Lee, bij de presentatie van de uitslag van de parlementaire enquête over de Groninger ellende in het versterkte dorpshuis van Zeerijp. Een samenvatting van een volgens schatting wel 5 centimeter dik rapport. Vooraf was begrijpelijkerwijs behoorlijk cynisch gedaan over dat onderzoek - alweer - maar menigeen in dat zaaltje had volgens de verslagen de tranen in de ogen en het schijnt dat het geserreerde betoog - zonder politiek gezemel - ook grote indruk maakte op de aanwezige jongeren, die hun portie hebben meegekregen van het lijden van hun ouders.

Uit dat verhaal  komt Nederland naar voren als de geldbeluste natie, die zich daarnaast alleen maar druk maakt over de 'leveringszekerheid' van het aardgas. Het faillissement van de zekerheden en garanties aangaande het welbevinden van de bevolking die ons in theorie door de grondwet worden beloofd.

Het is ongetwijfeld waar dat het meer dan tienjarig drama dat de mensen in 'het hoge noorden', mede als gevolg van de aanwijsbare onverschilligheid van het landelijk bestuur,  door de meeste mensen in het land tot dusver is ervaren als een ver-van-mijn-bed-show. Maar wie Van der Lee beluisterde - in mijn geval via de radio, zonder de afleiding van tv-beelden - kan niet anders dan inzien: dit moet voor zover mogelijk opnieuw en in elk geval totaal anders.

Wat me verder imponeerde van de presentatie was het dwingend advies, het niet te laten bij het oplossen van de schadeproblemen, maar het Groningerland ook infrastructureel en anderszins perspectief te bieden op een welvarende en gelukkige toekomst. Laat de slagzin van wijlen commissaris Vonhoff  'Er gaat niets boven Groningen' eindelijk waar worden.



donderdag 23 februari 2023

Elke boom is er een

Bomen en groen in de stad leveren veel positieve effecten voor de leefomgeving: ze verbeteren bijvoorbeeld de waterhuishouding,  beperken de opwarming van de stad en dragen bij aan een betere luchtkwaliteit.' Ik lees dit op de website Kennisportaal Klimaatadaptatie die haar informatie in dit geval ontleent aan de Wageningen Universiteit. Vier aspecten worden daar in pdf-formaat uit de doeken gedaan: klimaat en temperatuur, waterhuishouding, luchtkwaliteit en biodiversiteit. Graag aanbevolen, maar ga er wel even voor zitten.

Bomen zijn veelvuldig in het nieuws, ook in Brabant. De gemeente Best deed onlangs op ons verzoek uit de doeken, wat er met de Prins Bernhardlaan gaat gebeuren, inclusief het kappen van ongeveer twintig eiken. Men meent met dit plan milieutechnisch koosjer bezig te zijn; iedereen mg daar zijn mening over hebben. Maar ondergetekende heeft de neiging, over het bomenbeleid in Best zijn reserves te hebben. (Tik desgewenst in het zoekvenster op hhBest.nl 'Bomen'.) Ik ben geen knuffelaar van het genre, maar mijn stelling naar aanleiding van  'Wageningen' luidt: elke boom is er een.

Tot de meest recente berichten over de omgang met bomen en groen behoort dat in het Eindhovens Dagblad van 22 februari 2023, bekopt met 'Verbazing over een verwoest stuk bos'. Het gaat over 'de rigoureuze kap en snoei van een bosje bij Eindhoven Airport'. Volgens het ED zijn buurtbewoners en voorbijgangers hierover ontsteld en lijkt de hier ontstane ravage 'niet nodig'.

Dit is maar één geval. Verontwaardiging over bomenkap is, zeker sinds we ons bewust zijn van de desastreuze gevolgen van de klimaatverandering, aan de orde van de dag. Als ik nog 'n stelling mag toevoegen: bomenkap, zogenaamd ter beveiliging van het verkeer is in principe uit den boze. Omdat bomen niet de oorzaak zijn van ongelukken, maar aanwijsbaar het rijgedrag van verkeersdeelnemers.

maandag 20 februari 2023

Tot stereotype gemaakten

Toen in de jaren zestig van de vorige eeuw allerlei beelden en fresco's uit een dorpskerk werden verwijderd, zei de toenmalige pastoor: 'Straks zetten ze ze allemaal weer terug.' Letterlijk is dat nog niet gebeurd, kan ook niet, maar de spijt is er wel. Die kerk is – uitgekleed en wel – inmiddels een rijksmonument. Iets vergelijkbaars gebeurt de laatste jaren met het taalgebruik. Je mag niet meer spreken van slaven, maar moet het houden op 'tot slaaf gemaakten'. Het gaat om zogenaamde stereotypen. Nu is de wereldliteratuur aan de beurt. De uitgever van Roald Dahl heeft besloten, een groot aantal zogenaamde stereotypen in diens boeken te vervangen. Iemand mag niet meer dik genoemd worden, maar omvangrijk. Dat soort dingen.

Ik heb eens geprobeerd, een discussie te voeren met Martin van Amerongen, die stelde dat bij Shakespeares De Koopman van Venetië geen sprake was van antisemitisme. Ik vond van wel en ik meen het ook te begrijpen, afgaande op het tijdsbestek waarin Shakespeare verkeerde. Het is als met die onbedwingbare behoefte, overal excuses voor aan te bieden. Doe dat dan maar voor de hele wereldgeschiedenis, zei Maarten van Rossem volgens mij terecht.

Roald Dahl is dood, kan zich dus niet meer verweren, maar – sterker – ik weet zeker dat hij dit gehannes zou hebben verboden. Dat is immers het recht van elke kunstenaar. Wat is een stereotype en z'n functie in de literatuur? Wie zijn er, om het over de Nederlandse literatuur te hebben, nu aan de beurt? Couperus, Multatuli, Hermans, Reve? Mijn eigen vader heeft zich in toneelwerk en 'n enkele roman met joodse karakters bezig gehouden. Hij meende ze door en door te kennen, vanuit zijn periode als handelsreiziger, bewonderde tot op zekere hoogte hun levenswijze en vooral hun grandioze humor. Trouwens, joodse (klein)kunstenaars als Max Tailleur exploiteerden die typische eigenschappen evenzeer.

Ik ben ervan overtuigd, dat op deze periode van overspannen reacties opnieuw een corrigerende beweging volgt. Als op de recente beeldenstorm in de historische dorpskerk.


woensdag 15 februari 2023

Arm en rijk

Gratis openbaar vervoer voor de armen, ten koste van de rijken.’ Niet als eerste constateer ik een verkiezingsstunt van wat de linkse wolk is gaan heten. Eerlijk gezegd moest ik daar ook aan denken, bij het pleidooi van een aantal cultuur- annex erfgoed-gedeputeerden (provinciale bestuurders) voor het tot rijksmonument verklaren van de noodwoningen die na de watersnoodramp van 1953 door diverse landen zijn geschonken. Sommige van die inderdaad nog steeds schattig ogende huisjes hebben die status trouwens al van de desbetreffende gemeenten gekregen. 

Maar laten we het, schrijf ik niet zonder schroom, het over de armen hebben. 

De armen. Dat zijn niet de dagelijks maximaal 70.000 lui die binnenkort dagelijks op Schiphol in de rij staan voor de ‘broodnodige zonnige vakantie’ in verre en minder verre oorden. En ook niet degenen die – hoezo prijzen? - met stampvolle karretjes voor de kassa’s van de Plus staan, voor zover ze daarvoor niet met hun klassieke koopmansgeest de grens oversteken naar Duitsland. (Het geld wordt steeds minder waard, dus hup met die spaarpot.) 

Arm en rijk. Het contrast is eeuwig. Zie het schilderij  van Vermeer, dat naar verluidt ten onrechte van de titel Burgemeester van Delft is voorzien.

Het lijkt wel een zeventiende-eeuwse politieke prent met die wijdbeens voor zijn riante huis zittende rijkaard plus weelderig uitgedost dochtertje, terwijl een  arme vrouw haar hand ophoudt. 

Let ook op het jongetje met beleefd de hoed in de hand aan haar zijde. De man lijkt te denken wat mot je en de dochter keurt het tafereel geen blik waardig.

Verder nadenken?

dinsdag 14 februari 2023

Ballonnentijd

Vooruit, toe maar, het is ballonnentijd, dus laten we er maar flink tegenaan gaan. Verzekeringsfirma's hebben een ontwikkelde neus voor geld, dus waar de overheid faalt daar steekt de private sector z'n vinger op. Verzekering tegen wateroverlast. Niet ondenkbaar toch, af en toe een vloedgolfje met die gezegende klimaatverandering? En de media willen wel. Hoe negatiever, des te hoger de nieuwswaarde. Vergeten niet erbij te zeggen dat zo'n verzekering desnoods inkomensafhankelijk verplicht moet worden.

Dat 'natuurlijk klimaat' niet hetzelfde is als dat rond privatisering – lusten we steeds minder van – het werkt immers: zie de bloei van de energiebranche en vergeet de zorgsector niet. Effe privé wat weggeven. Wij betalen hier met z'n tweeën jaarlijks 3500 euro premie, exclusief van overheidswege verplicht eigen risico en er worden steeds meer kosten niet vergoed. Daarnaast verhuist meer dan 2000 euro krachtens de zorgverzekeringswet naar de Belastingdienst. Wat is nou eigenlijk geprivatiseerd en wat niet?

De overheid, die sinds 1953 (watersnood) verantwoordelijk is voor waterschade, laat het afweten. Wantrouwen over en weer, weet je wel? Zie de gang van zaken in het Limburgse Geuldal, waar trouwens ook verzekerden soms (of vaak?) het nakijken hebben.

Als die overheid faalt, dan forceer je toch een nieuwe cultuur en desnoods een nieuwe coalitie. Alleen, da's nou jammer, de kiezer heeft, zei Maarten van Rossem, het geheugen van een garnaal.

maandag 13 februari 2023

Marijn

We misten hem al heel lang, achteraf bezien langer dan ik dacht: de politieke tekenaar van het Eindhovens Dagblad, Mat Rijnders. Je haalt je dan van alles in het hoofd: bezuinigingen? Wegsanering, als gevolg van de dagblad-concentraties rond het Rotterdamse AD? Met het verdwijnen van de creaties van Marijn is wel een stukje 'eigenheid' van deze regionale krant verloren gegaan. Een praktijk van 48 jaren.

De zaterdagbijlage van het ED bracht opheldering: een waardig, met producties van hemzelf geïllustreerd afscheidsinterview. Mat had eigenlijk de halve eeuw vol willen maken om dan van zijn pensioen te gaan genieten. Maar hij werd vorig jaar getroffen door een herseninfarct en dat heeft hem, kennelijk voor goed, zijn tekenvaardigheid ontnomen. De wijze waarop hij daar intussen, liefdevol gesteund door zijn vrouw, mee heeft leren leven wekt bewondering en respect.

Het werk van Marijn is op de website politiekeprenten.nl nog te zien. Het laat zich wellicht het best typeren als eenvoudig en subtiel. De symboliek die getuigt van veel inventiviteit is glashelder. De soberheid maakt de tekeningen uniek in het genre, zodat het me altijd en niet als enige heeft verbaasd dat ze landelijk – of moet ik zeggen randstedelijk? – nauwelijks aandacht kregen.

Van hemzelf zal je daar Mat Rijnders niet over horen. In zijn bescheidenheid 'bekende' hij eens, dat portretten van personages niet zijn sterkste kant waren. Het doet niets af aan een geweldig oeuvre.

woensdag 8 februari 2023

Laat de show maar achterwege

De aardbevingen in Turkije en Syrië houden terecht de wereld in hun greep. Meer dan zestig landen bieden in welke vorm dan ook hulp, waarbij politieke tegenstellingen even worden vergeten. Met de herdenking van de watersnood van 1953 nog vers in het geheugen, doet Nederland, destijds ook flink geholpen, natuurlijk mee. Alleen, de tijden zijn veranderd. De manier waarop veranderde mee. Wat mij de laatste jaren niet zo zint is het showelement dat bij inzamelingsacties in ons land nogal eens de boventoon voert.

Natuurlijk neemt de ramp in het Midden Oosten bij de media een prominente plaats in. Goed nieuws is geen nieuws en hooguit geschikt voor de achterpagina, zei Maarten van Rossem onlangs in een van zijn  intensief beluisterde podcasts. 

De ene presentatie van het slechte nieuws is de andere niet. Er is voor de aardbevingen zelfs als een vignetje (de concentrische cirkels die een aardschok symboliseren) bedacht voor bovenaan de pagina’s met het verschrikkelijke nieuws, vooral dat uit het ook al 22 jaar door een burgeroorlog geteisterde Syrië. 

Ooit sprak een politieman mij aan over het gedrag van een verslaggever: ‘die fotografeert lijken,’ zei hij misprijzend. Maar OK, dat was een andere tijd. Toch pleit ik voor een zekere terughoudendheid. Maak er geen show van. 

Er komt op tv weer zoiets aan als de actie met BN-ers voor een ramp op Haïti, die miljoenen opleverden, maar waarvan de uiteindelijke bestemming nooit duidelijk is geworden. Een herhaling daarvan is niet waarschijnlijk, maar houd het aub nu wat rustiger. En laat de influencers maar thuis.