Jam uit 'n kistje

Je schoongewassen jampotje meebrengen ter vulling door de kruidenier? Geen nieuws onder de zon, denk ik dan als oorlogskind. Een enkele supermarktketen experimenteert met het vermijden van plastic verpakkingen. Laat het slagen en overal navolging vinden. Het ergste zijn nog de vleeswaren in onrecyclebare schaaltjes van zwart piepschuim zoals de nu nog worden aangeboden. Moeten bij het restafval.

Maar hoe het in de oorlog was, zal het nu niet gaan. Voorop gesteld, plastic was nog niet aan de orde. Wel was er een chronisch gebrek aan glas(werk). De kruidenier in ons dorp – niks zelfbediening – placht te vragen: Wat zal 't zijn? Aardbeienjam graag. Dan schepte hij de substantie uit een houten, met zilverpapier bekleed kistje om vervolgens met een natte vinger dat potje af te vegen. Niemand die daar wat van zei, hoewel bij voorbeeld tuberculose toen nog een echte zeer besmettelijke volksziekte was. We hadden niks te vertellen, laat staan dat het hebben van korte lontjes een vergelijkbare ziekte was.

De zoon van de kruidenier – evenals schrijver dezes een nakomertje – was een schoolvriend van mij en we deden wat schoolvriendjes plegen te doen: zoals een geheimschrift ontwikkelen, waarvan de vruchten volgens afspraak onder een steen in het dorp werden gedeponeerd. Wout, zo heette hij, kwam regelmatig na schooltijd de markt opgelopen, happend in wel zes sneden brood op een stapel. Dat maakte indruk. 's Avonds om 'n uur of zeven luisterden wij samen naar de onvergetelijke hoorspelserie Tom Poes, terwijl zijn pa na ongetwijfeld vele Wat zal 't zijns een dutje deed.

Na de bevrijding nodigde Wout de buurt wel eens uit in het enorme pakhuis achter de winkel, om met de slaghoedjes van gevonden lege geweershulzen in de weer te gaan: ze in een bankschroef klemmen en dan het slaghoedje met spijker en hamer laten knallen. Opdracht van de initiatiefnemer: straks allemaal hard lachen, dan worden ze thuis niet gealarmeerd.