Bûter, brea en griene tsiis

De Friezen zijn blij. Hun taal is nu ook opgenomen in Google Translate (GT). Er is een club gevormd, die daarvoor een ontelbaar aantal woorden heeft ingetikt. Natuurlijk verloopt het allemaal niet perfect, maar dat is bekend van GT. In dit geval sluipt er bij voorbeeld bij omzetting van Nederlands naar Fries nogal eens ‘n Engels woord in, merkte de Leeuwarder Courant. Niet zó verwonderlijk overigens, want tussen Friese en Engelse woorden zitten sowieso veel overeenkomsten: zoals sleutel = kaai = key. U en gij is in het fries jo (you!) en jij=do  grijpt weer terug naar het Duitse (Saksische) du.


Het eerste zinnetje dat ik in mijn Friese tijd (ca. 1960) leerde, luidde ‘Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries’, Dat betekent: ‘Boter, brood en groene kaas, wie dat niet kan zeggen, is geen echte Fries.’  Google maakt daar van: ‘Boter, brood en kaas, degenen die niet te zeggen, is niet gegrond Fries.’ Ja ja, er valt nog heel wat te verbeteren. En dat geldt even goed voor de omgang met andere talen in GT.


Waar dat vandaan komt, dat zinnetje met boter en kaas? Het was in de middeleeuwen een krijgsmiddel. Zoals men in WO2  Duitsers kon ontmaskeren door hen Scheveningen te laten uitspreken, zo liet men destijds in de strijd tegen de Hollanders de niet-Friezen met bûter etc. door de mand zakken. De truc zou bedacht zijn door de Friese verzetsheld Grutte Pier. Het doet ook denken aan de Gulden Sporenslag, zoals door Hendrik Conscience beschreven in De Leeuw van Vlaanderen: ‘Alles wat Wals is is vals, sla dood!’