Twee borreltjes op een doodskist

Van begrafenisrituelen kun je niet meer spreken; begrafenissen raken steeds meer uit de mode, zijn opgevolgd door de crematie. Laat staan dat nog veel mensen iets weten van de uitvaarten in de r.-k. kerken, zoals ze vroeger, ja vroeger gestalte kregen.

Zwart als teken van rouw heeft volledig afgedaan. Te somber. Koningin Wilhelmina ging ons daarin voor: ze wilde alles wit hebben en zo geschiedde. In mijn jeugd was alles in de kerk zwart; hoe duurder (mis met drie heren!) hoe zwarter. Zwart velours over de panelen boven het altaar, zwarte vanen, een zwarte katafalk (‘n soort prieel in het middenpad van de kerk, waarin de kist met de overledene werd geplaatst). Daar verrichtte de priester aan het eind van de dienst de zogenaamde absoute, een laatste smeekbede voor de dode, waarbij de kist met wijwater werd besprenkeld.

Somber was ook het gregoriaanse gezang uit de 13e eeuw, tijdens de dodenmis, het Dies Irae (‘Dag van Toorn') maar ontroerend mooi en hoopgevend het lied In Paradisum deducant te angeli (‘De engelen geleiden u naar het paradijs’) bij het naar buiten, naar het kerkhof dragen van de overledene. Een deftig lijk werd deftig uitgeleide gedaan. Nog rond 1970 kwam ik bij zo'n gelegenheid een hoofdredacteur tegen, gekleed in jacquet en met hoge hoed. Maar die man placht dan ook in zijn werkkamer op de krant te lunchen met complete garnituur, inclusief linnen servet.

Religiositeit is er bij de crematieplechtigheden nauwelijks meer bij, of er zou een spreker moeten zijn die het ongeloof van een dominee aangaande het hiernamaals citeert. Het is nog steeds zoeken naar ‘nieuwe vormen’. Recentelijk maakte ik twee crematiebijkomsten mee. In het ene geval betrof het een zeer oude weduwnaar, van wie werd gezegd dat hij, toen zijn vrouw nog leefde, graag voor het slapen gaan samen met haar een borreltje tot zich nam. Dus werden er twee glaasjes op de kist gezet en gevuld!

In het tweede geval frappeerde de aanwezigheid van…een hond. Het was een flinke boxer, naar verluidt een van de beste vrienden van de overledene. De hond gedroeg zich voorbeeldig en ik geloof niet dat er iemand was die zijn aanwezigheid raar vond.

Beluister In Paradisum in het Requiem van Fauré