Slavernijverleden

Het heeft lang geduurd, voordat – pas in deze eeuw dus – in Nederland gepraat kon worden  over ons slavernijverleden. Wellicht dat de discussie over de achtergrond van de negentiende-eeuwse Zwarte Piet, die elk jaar weer in november wordt hervat, de zaak in een stroomversnelling heeft gebracht.

Deze week was ik in Het Scheepvaartmuseum, dat mooie, monumentale handelsgebouw van de VOC aan Het IJ, waar ook de vanuit de trein zichtbare replica van het schip De Amsterdam is afgemeerd en van boven tot onder mag worden bekeken. (Het wrak van dat VOC-schip ligt nog steeds op de rotsen van Hastings.)

De Amsterdam was geen slavenschip. Dat was wel De Leusden, waarvan ook een fragment is te zien. Het Scheepvaartmuseum kan ook niet meer om de slavernijschande heen. Zo is er momenteel een tentoonstelling aan dat onderwerp gewijd, onder de aansprekende naam De Zwarte Bladzijde. Niet zo maar een expositie, maar een dynamische presentatie in het donker, die je een klank- en lichtspel zou kunnen noemen, ware het niet dat de somberte en de schaamte over wat er tot in de negentiende eeuw door onze handelslui en overheden is uitgevreten de boventoon voeren. Ouders wordt aangeraden, kinderen beneden de 8 jaar niet mee naar binnen te nemen.

Aan het slot van de rondgang worden de bezoekers geconfronteerd met een zevental vragen rond slavernij en racisme, waarin uiteraard de link wordt gelegd naar het heden. Het is eigenlijk ‘n soort enquête. Aan het slot van elke vraag wordt het publiek uitgenodigd, op een groen dan wel een rood oplichtend knopje te drukken: ja of nee? Moeten wij ons nog schuldig voelen? Hebben de nazaten van de slaven recht op een vergoeding? Moet Zwart Piet weg, of mag-ie blijven?

In de loop van deze sessie kwam een Nederlands gezelschap de presentatieruimte binnen. Die mensen keken even, smoesden wat met elkaar en liepen door. Wij, met z’n tweeën, bleven het verhaal volgen en drukten zeven keer op een knopje. Telkens werd het tot dusver bereikte resultaat getoond en wat viel hier uit af te leiden? Niets zinnigs! Wij behoorden met onze opvattingen tot de minderheid. Volgens de meerderheid zouden wij ons schuldig moeten voelen en zou Zwarte Piet aan de dijk moeten worden gezet. En ‘natuurlijk’ moeten de nakomelingen van de slaven een geldelijke genoegdoening  krijgen.

Conclusie: Dit is geen echt. ‘wetenschappelijk verantwoord’ onderzoek. Sterker nog, de uitkomst is waardeloos. En ik zeg dit niet omdat wij ons in het ongelijk gesteld voelen of zo. Maar omdat niet bekend is, welke categorieën aan dit spelletje meedoen. Blanke Nederlanders zullen op de vragen anders reageren dan bij voorbeeld Surinamers en Antillianen. Ik verdenk dus die ‘Hollanders’ dat ze doen wat dat gezelschap deed: even kijken en doorlopen.