Tafelmanieren

In een succesvolle discount, zo eentje die ze vroeger een volkszaak noemden (maar zijn het tegenwoordig niet bijna alle volkszaken?) zag ik een dispenser voor kleine servetjes, met op beide kanten een afbeelding van een renaissance-kasteel plus de tekst: Le table du chateau. Dat noem ik nog eens democratisering.

Le table du chateau. Dat veronderstelt etiquette. Tafelmanieren. In een aflevering van Hoe heurt het eigenlijk, hoorde ik een freule Van Tuyll van Serooskerken vertellen, dat in haar jeugd aan tafel nooit ‘Smakelijk eten’ werd gezegd. Zelfs niet bon appétit. Wat de kok of de cuisinière bereidde, werd geacht altijd van kwaliteit te zijn. Trouwens – maar dat zei de freule er niet bij – het is natuurlijk een oer-burgelijke wens. In de jaren zestig van de vorige eeuw had je een journalist, Meijer Sluijser, die wekelijks rond etenstijd voor de VARA een politiek praatje hield en dat altijd besloot met: ‘Ik dank u voor uw aandacht en wens u smakelijk eten, luisteraars.’ Waar bemoeide hij zich mee.

Tafelmanieren, bestaan ze nog? Beatrijs Ritsema, vertel. Als de manieren in het algemeen zoek zijn, wie houdt zijn wijnglas dan nog bij het steeltje vast? Zelfs Beatrix niet, heb ik me laten vertellen.

Laten we het eenvoudiger houden: Laat de armen aan tafel rusten op de polsen (geen arm onder tafel), snijd nooit aardappelen door met een mes. Gebruik dat gereedschap ook niet voor vis – laat zien dat je weet hoe het hoort en vraag de ober zo nodig om een viscouvert. Niet slurpen, nooit met volle mond praten. Niet wijzen (correctie van mijn moeder in een restaurant).

Mijn ouders kwamen voort uit, zoals dat tot in het midden van de vorige eeuw nog heette, de gezeten burgerij. Dat bracht bij voorbeeld met zich mee dat mijn vader heel lang heeft geweigerd, een gekleurd overhemd aan te trekken. Ordinair. Maar het waren kunstenaars. Als er gasten waren, placht mijn moeder zich voor de lunch te excuseren met ‘Wij zijn maar arme artiesten,’ Er was niets mis met die lunch. Als puber zou ik toen het liefst in de grond zijn gekropen.

Tafelmanieren werden ons, nakomers, bijgebracht door een oudere broer, die zeer aan vormen gehecht was. Ik hoor hem op latere leeftijd na een restaurantbezoek nog zeggen: ‘Eenvoudig hoor, eenvoudig.’ Wij zeggen het hem nog na, als het te pas komt. Als kinderen praten aan tafel? Niet zonder toestemming. Nou ja, gelukkig verleden tijd. Het door een restaurant draven door de kids is natuurlijk een ander uiterste. Om nog maar te zwijgen over de hedendaagse ‘eetcultuur,’ vooral die in zogenaamde vreetschuren, waar wordt gegraaid en geladen. Op een zonnig vakantie-eiland zag ik een dikke vrouw aan de lunch verschijnen in een zwarte slip.  

In Reusel heeft een aantal horecamensen het initiatief genomen, leerlingen van Groep 8 het een en ander bij te brengen op het gebied van netjes tafelen. Er is ook een eetcafé bij, wat bij mij overkomt als een contradictio in terminis. Bij het verhaal in de krant stond een foto van een jongetje dat lekker, met een elleboog op tafel, voorovergebogen zat te spaaien. Ga zo door en gij zult spinazie eten.