De laatste katholieke schrijver

Michel van der Plas, zondag op 85-jarige leeftijd overleden, kan  worden beschouwd als de laatste katholieke schrijver en dichter. Hij behoorde al vroeg tot de ‘kritische’ jongeren rond de literator Anton van Duinkerken, wiens biografie hij schreef onder de titel Daarom mijnheer, noem ik mij katholiek.

Ten onrechte, want hij schiep zoveel meer, is Van der Plas - een pseudoniem, hij heette eigenlijk Ben Brinkel - onder het grote publiek vooral bekend van zijn documentaire Uit het rijke Roomsche Leven (1963), waarin hij bij veel foto’s met milde ironie de voltooiing van de katholieke emancipatie beschreef. Hij was wat dat betreft baanbrekend, ten faveure van onder anderen de veel beperktere Fons Jansen, die daarna wel met zijn cabaretprogramma De Lachende Kerk durfde komen.
Van die ironie was tegen het einde van de jaren zestig weinig meer over, toen hij met zijn veel oudere vriend Godfried Bomans, ook zo’n twijfelaar, dagenlange

---

Michel van der Plas en Godfried Bomans

---

gesprekken voerde over hun roomse jeugd en de ontwikkelingen in de r-k kerkprovincie. Zij volgden op het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), dat de modernisering van de Katholieke Kerk beoogde, maar dat althans in de ogen van de Nederlandse katholieken, achteraf als een mislukking moet worden beschouwd.

Terwijl de geluidsband draaide, probeerden Van der Plas en Bomans op een integere manier te analyseren wat er mis was gegaan  en waarom zij zich als ‘gelovigen’ door de schoonmaakwoede in de Kerk ‘In de kou’ (de titel ven het boek waarin de gesprekken werden gebundeld) voelden gezet. 

Dit alles tegen de achtergrond van beider roomse jeugd, waarin zij waren gevormd door hun streng gelovige milieus en Michel van der Plas zelfs enige tijd een priesteropleiding had gevolgd.

Vijftien jaar eerder had de historicus L.J. Rogier de katholieke intellectuelen in een rede voor de Sint-Adelbertsvereniging inertie verweten. Nou, daar was hier in elk geval geen sprake meer van. De documentaire waarde van In de kou – nog slechts antiquarisch verkrijgbaar - mag niet worden onderschat, omdat het boek precies weergeeft wat bewust levende katholieken in die turbulente jaren hebben meegemaakt, om niet te zeggen doorstaan en wat – zoals de twee schrijvers al vreesden – leidde tot de complete ineenstorting.