Kunst is de grondstof voor de samenleving

Dat werd ons zomaar even in de schoot geworpen, een hommage in het radioprogramma De Taalstaat aan Annie M.G. Schmidt, die alweer 25 jaar geleden overleed. Een van de grootste taalkunstenaars uit de vorige eeuw. In haar teksten en – spontaan en ironisch als altijd – in de interviews, onder meer op tv.

Waarom zo verrassend? Omdat kunst en cultuur, mede-slachtoffers zijn van de virusinfectie èn van de naar populisme neigende politiek, dat laatste niet in het minst in Brabant.

Kunst is de grondstof voor de samenleving, maar hoe dat te verwoorden en hoe daar begrip voor te kweken? Deze vragen houden mij al dagen bezig. Vooral dat begrip, waaraan het heel veel mensen ontbreekt. Duidelijke illustratie daarvan leverde afgelopen week het  radioprogramma Gaan, waarin ieder die dat wil zijn ei mag leggen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Het ging daar dus over (de financiering van) kunst en cultuur en daarbij werden helaas stompzinnigheden te berde gebracht die mij in bed (het programma voltrekt zich tussen 04:00 en 06:00 uur) de tenen deden krommen.

Kunst kent onnoemelijk veel verschijningsvormen. Het grootste misverstand is wellicht dat het vooral, of zelfs helemaal om vermaak en herkenning zou gaan, met gegarandeerd succes bij gehaaide marketing-strategieën.

Kunst kan (of liever nog: moet) aan het denken zetten. Desnoods de boel overhoop gooien. Dat hebben heel wat kunstenaars al praktiserend bewezen. Om er ‘n paar te noemen: Pablo Picasso met zijn aanklacht tegen de aanslag op Guernica, de (toneel)schrijvers  Bertold Brecht  en Thomas Bernhard, de laatste vooral om zijn snoeiende kritiek op de Oostenrijkse samenleving;  de beeldhouwer Ossip Zadkine, wiens Verwoeste Stad, ontstaan na het aanschouwen van  het gebombardeerde Rotterdam, juist 80 jaar geleden,  aanvankelijk bij het grote publiek nauwelijks begrip ontmoette.

Kunstbeleving moet geléérd worden en als het daarover gaat, kennen wij hier eigenlijk geen traditie, in tegenstelling tot andere Europese landen, waar bij voorbeeld muziekonderwijs op de basisschool tot het vaste pakket behoort.

Vluchten kan niet meer hoorde ik vanmiddag bij De Taalstaat, vrucht van samenwerking tussen Annie M.G. en de al even getalenteerde componist Harry Bannink. Opnieuw actueel. Dat is het soort kunst, die ik voor geen goud van de wereld zou willen missen.