Klok en klepel

Op BNR Nieuwsradio hoorde ik de academisch gevormde presentator vanmorgen zeggen: ‘De koperen ploert staat boven de horizon,’ waarop een verslaggever reageerde met ‘Mooi, nog nooit van gehoord’.

Van de presentator kun je zeggen: hij heeft de klok horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt. (Voor de Nederlandse  jongeren, waarvan bekend is dat hun leesvaardigheid een dramatisch dieptepunt heeft bereikt: hij weet wel iets maar niet waar het echt om draait.} Die presentator heeft wellicht bij de opkomende zon aan rood koper gedacht.

Koperen ploert slaat inderdaad op de zon. De aanduiding is waarschijnlijk in het begin van de vorige eeuw ontstaan in het toenmalige Nederlands Indië en is een verwijzing naar de genadeloze hitte die de op z’n hoogst staande tropenzon verspreidde.

En ploert? Dat is een onbehouwen kerel.

Kunst is de grondstof voor de samenleving

Dat werd ons zomaar even in de schoot geworpen, een hommage in het radioprogramma De Taalstaat aan Annie M.G. Schmidt, die alweer 25 jaar geleden overleed. Een van de grootste taalkunstenaars uit de vorige eeuw. In haar teksten en – spontaan en ironisch als altijd – in de interviews, onder meer op tv.

Waarom zo verrassend? Omdat kunst en cultuur, mede-slachtoffers zijn van de virusinfectie èn van de naar populisme neigende politiek, dat laatste niet in het minst in Brabant.

Kunst is de grondstof voor de samenleving, maar hoe dat te verwoorden en hoe daar begrip voor te kweken? Deze vragen houden mij al dagen bezig. Vooral dat begrip, waaraan het heel veel mensen ontbreekt. Duidelijke illustratie daarvan leverde afgelopen week het  radioprogramma Gaan, waarin ieder die dat wil zijn ei mag leggen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Het ging daar dus over (de financiering van) kunst en cultuur en daarbij werden helaas stompzinnigheden te berde gebracht die mij in bed (het programma voltrekt zich tussen 04:00 en 06:00 uur) de tenen deden krommen.

Kunst kent onnoemelijk veel verschijningsvormen. Het grootste misverstand is wellicht dat het vooral, of zelfs helemaal om vermaak en herkenning zou gaan, met gegarandeerd succes bij gehaaide marketing-strategieën.

Kunst kan (of liever nog: moet) aan het denken zetten. Desnoods de boel overhoop gooien. Dat hebben heel wat kunstenaars al praktiserend bewezen. Om er ‘n paar te noemen: Pablo Picasso met zijn aanklacht tegen de aanslag op Guernica, de (toneel)schrijvers  Bertold Brecht  en Thomas Bernhard, de laatste vooral om zijn snoeiende kritiek op de Oostenrijkse samenleving;  de beeldhouwer Ossip Zadkine, wiens Verwoeste Stad, ontstaan na het aanschouwen van  het gebombardeerde Rotterdam, juist 80 jaar geleden,  aanvankelijk bij het grote publiek nauwelijks begrip ontmoette.

Kunstbeleving moet geléérd worden en als het daarover gaat, kennen wij hier eigenlijk geen traditie, in tegenstelling tot andere Europese landen, waar bij voorbeeld muziekonderwijs op de basisschool tot het vaste pakket behoort.

Vluchten kan niet meer hoorde ik vanmiddag bij De Taalstaat, vrucht van samenwerking tussen Annie M.G. en de al even getalenteerde componist Harry Bannink. Opnieuw actueel. Dat is het soort kunst, die ik voor geen goud van de wereld zou willen missen.

Hang de huik niet naar de wind

Er zijn van die uitdrukkingen, die ons op de lagere school werden uitgelegd en waarvan nu nauwelijks nog iemand iets weet. Uitzondering is onder anderen de schrijver Guus Kuijer, die op Twitter meldt ‘af en toe gebruik ik een vergeten uitdrukking’ en dan de daad bij het woord voegt. Zo’n spreekwoord is: de huik naar de wind hangen. Voor ik dat ga uitleggen, zeg ik vast: moge  de toepassing daarvan in deze coronatijden tot het uiterste worden voorkomen.

Een huik is een kort manteltje dat ooit door deftige mensen over één schouder werd gehangen. ‘De huik naar de wind hangen’ was een vorm van opportunisme. Men paste zijn gedrag aan, aan de omstandigheden, meer in het bijzonder de veronderstelde wensen van de omgeving.
Nu de Kamerverkiezingen van 2021 naderbij komen – even afgezien van wat daarvan bij een voortdurende  crisis  terecht zal komen – zal de neiging tot politiek opportunisme toenemen en niet langer de specialiteit zijn van populisten als Wilders en Baudet.

Tot dusver staat de democratie in Nederland nog aardig overeind: zie het aantrekken van een PvdA-er (Martin van Rijn) als ‘tijdelijke’ minister voor medische zorg – zie ook de ontspannen manier waarop minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid vorige week tijdens een  Kamerdebat reageerde op een gezamenlijk idee van  PvdA en GroenLinks: ‘aardige samenwerking’. Die De Jonge komt niet gauw in de nauwe schoentjes, zoals de Vlamingen dat uitdrukken.

Maar de mentaliteit kan veranderen, gaandeweg het opschalen en versoepelen. Het mag niet gestuurd worden door averechtse gedragingen, wensen en zelfs protesten van meestal onsamenhangende groeperingen in dit land, vergelijkbaar met de knieval van het CDA in Brabant voor een belangrijk bestanddeel van zijn achterban, de boeren.
Ik wilde dit op tijd gezegd hebben..

Nikkie

Nikkie uit Uden krijgt een eigen tv-show bij avrotros. Dar lees ik althans in het ED. Nikkie is als ik het goed begrijp bezig, op te klimmen vanuit YouTube, Even factchecken op de website van de zendgemachtigde. Nou, daar is Nikkie present hoor, zij het dat er van een eigen show nog geen sprake is. (De krant zegt ook niet te weten, wanneer we de eerste uitzending tegemoet kunnen zien.) Maar Nikkie is volgens avrotros een beautyblogster met  12 miljoen volgers - en dat telt natuurlijk -  een YouTube-grootheid.

Brabant cultureel toch weer op de kaart. Kunnen we goed gebruiken, want op dezelfde pagina van de krant kunnen we in een commentariërend verhaal over het nieuwe provinciaal coalitieakkoord  lezen  dat onder de zeven genomineerden voor het lidmaatschap van Gedeputeerde Staten een behartiger van de cultuur schittert door afwezigheid.

De schrijver van het verhaal valt – mede gezien de benarde positie waarin de cultuursector op dit moment verkeert – zo ongeveer van zijn stoel en signaleert nog meer rariteiten in de portefeuilleverdeling, zoals de als een duveltje uit een doosje opduikende voormalige directeur van boerenorganisatie ZLTO, die namens het CDA landbouw, voedsel en natuur gaat behartigen.

En het zo omstreden FvD? Dat levert een meneer die zich onder meer met bestuurlijke vernieuwing, erfgoed en energie gaat bezig houden, wat bijna een uitdaging is van landelijk politiek leider Baudet, die immers niets van energietransitie moet hebben.

We leven in rare tijden, maar dat wisten we al en straks hebben we wellicht een nieuwe Brabantse BN-er in Nikkie uit Uden als die regelmatig op tv mag.

Vrijheid in gebondenheid

Een vergeten begrip: vrijheid in gebondenheid. Verdere uitleg zou niet nodig moeten zijn, maar ik doe het voor alle zekerheid toch. Vrijheid houdt op, waar die van de ander begint of: zit elkaar niet dwars als je de vrijheid praktiseert. Natuurlijk sluit dat discussie niet uit, maar de tegenpool van vrijheid is toch onverdraagzaamheid.

Ik zit dit te overwegen, nu eens en andermaal blijkt dat de best geïntegreerde mensen met een immigratie-achtergrond het in onze samenleving het moeilijkst hebben. Een bekend voorbeeld is de schrijver  Özcan Akyol, die, vooral als columnist, zijn gedachten over de actualiteit in ons land in voortreffelijk Nederlands weet te uiten en daarbij geen blad voor de mond neemt. Zodanig dat dat  sommigen van zijn lezers van Turkse origine niet zint, wat hem aanhoudend op ernstige bedreigingen komt te staan.

Dan kennen we nog een betrekkelijk nieuwe ster aan het firmament: de binnenkort 40-jarige Marokkaan van de tweede generatie Morad El Ouakili, presentator van het gloednieuwe radioprogramma in de vroege ochtend Gaan (BNN-VARA). Ik volg dit programma bij tijd en wijlen en vind Morad een van de beste presentatoren uit de stallen van de NPO. Middelpunt van zijn praatshow is de luisteraar, die hij dan ook voor honderd procent in zijn/haar waarde laat. Morad luistert dus zélf in de eerste plaats.

Als ik van het bovenstaande uitga, heb ik des temeer reden Morad te beklagen, omdat er deze week bij hem iets uit de hand is gelopen: hij heeft een bepaalde beller, die zich overgaf aan vuige anti-semitische uitlatingen, te lang zijn gang laten gaan. Zijn principes hebben zich tegen hem gekeerd en daar heeft hij zich uitvoerig voor geëxcuseerd.

Wee degene die aan deze affaire voor hem gevolgen verbindt.

Koning

Je hoeft geen monarchist te zijn, om Willem Alexander te bewonderen om zijn toespraak bij de dodenherdenking op de Dam. Iemand in mijn omgeving vroeg zich  af, ‘wie dat voor hem geschreven zou hebben,’ waarop ik reageerde: hij heeft al eerder aangetoond, over diepgang te beschikken.

En die opmerking over zijn overgrootmoeder en haar nagenoeg zwijgen over de Jodenvervolging  is echt niet gedicteerd.

De speech is uniek genoemd, ‘omdat nog nooit een staatshoofd bij de dodenherdenking het woord heeft gevoerd’. Maar het unieke zit bij mij in de wijze waarop deze Oranje het moderne koningschap – vooruit, ‘n tikkeltje contradictio in terminis - vorm geeft.

Natuurlijk is er weer azijnpisserij. Zo’n Marcel van Roosmalen, die de rubriek Druktemakers van De Nieuws BV op Radio 1 pleegt in te vullen met een grafstem, ging geheel voorbij aan het feit dat een Oranjevorst voor het eerst een van zijn voorgangers kritiseerde. Het was hem te ‘omfloerst’. Ah. Hier heb ik al teveel woorden aan vuil gemaakt.

De Koning zij daarentegen geloofd en geprezen.

Zullen we maar eens ophouden met mopperen?

Een cafébaas die roept: ‘Op 1 juni gooi ik de boel open, het moet maar eens afgelopen zijn met die flauwe kul.’ Of woorden van gelijke strekking. Zullen we eens ophouden met dat gemopper over de situatie, waarin het coronavirus ons perst? Wat hier in dit land gebeurt is werkelijk niets vergeleken met wat er elders in de wereld aan de hand is. Veel meer dan op Lesbos en ommelanden.

Ik krijg via via een mail over de ellende in India, met als opschrift: ‘In sloppenwijken dreigt een extreem grote ramp.’ En citeer verder: ‘In het Indiase Chennai waar de Stichting Sari doorgaans helpt bij het bouwen van scholen voor kansarme kinderen, wonen tienduizenden gezinnen in sloppenwijken. Door de lockdown die ook in India van kracht is, kan niemand uit die wijk nog werken of bedelen. Deze mensen hebben helemaal niets meer. Normaal staan ze op ophaalplekken aan de rand van de wijk, om als dagloner aan de slag te gaan. Nu dreigt er een ramp waarbij 's nachts veel mensen dood op diezelfde plek worden neergelegd om opgehaald te worden.’ Stichting Sari  is dus een inzamelingsactie gestart om plaatselijke hulpverleners te ondersteunen. Wilde Ganzen zal het opgehaalde bedrag verdubbelen.

Stichting Sari werkt samen met Uma en Muthuram, oprichters van de Suyam Charitable Trust. Zij helpen de armsten in Chennai aan scholing. Op dit moment probeert men met vrijwilligers zoveel mogelijk mensen in de sloppenwijken van eten te voorzien. Het doel is 10.000 euro te doneren. Bij een (toegezegde) verdubbeling door Wilde Ganzen kan dan voor 20.000 euro eten worden gekocht en verdeeld.

Meer informatie geeft initiatiefnemer Gerard Helmink 0622415328, e-mail stichtingsari@gmail.com

Banknummer: NL28 ABNA 048.43.90.120 tnv Stichting SARI ovv Corona support.

Je ziet maar.