zaterdag 13 juni 2009

Menskracht

Hoofdredacteur Birgit Donker van NRC Handelsblad reageert op een lezer, die bezwaar maakt tegen 'onnodig masculien' taalgebruik, zoals in '1500 man' en 'mankracht'. Donkers wijst op de onvermijdelijke Van Dale, die 'mens zonder onderscheid van geslacht' als eerste betekenis van het woord man opvoert.

Van Dale en Donkers kunnen me nog meer vertellen. Al in de jaren zestig hoorde ik statenlid en vakbondsvrouw Miet van Puyenbroek (inmiddels wijlen en als ik het goed heb in haar geboortestad Tilburg geëerd met een standbeeld) pleiten voor neutralisering van dit soort woorden: menskracht. Die gedachte werd onvermijld door het bestuur - althans dat van de provincie Noord-Brabant - overgenomen. Sindsdien is masculien taalgebruik vrijwel overal in onbruik geraakt. Begrippen als 'manjaren' zijn allang door meer neutrale versies vervangen. Zodat het me verbaast dat een krant als NRC nu opeens zegt te willen vasthouden als zoiets als 'mankracht'.

Alles bij elkaar blijft het een rare discussie, als je in aanmerking neemt dat ook NRC het vervrouwelijken van beroepen heeft los gelaten.  Alsof de vrouwelijke vorm (mevrouw de hoofdredactrice) een schande zou zijn.

4 opmerkingen:

  1. Nou, daar ben ik dan een gans andere mening toegedaan. Je kunt de taal niet een zetje geven door even 'man' in 'mens' te veranderen. De bemanning van een vliegtuig bestaat tegenwoordig vaak voor de helft uit vrouwen, maar daarmee wordt het toch geen bemensing? Dat is toch een gek kunstwoord? Een homepage is toch ook niet zomaar een thuispagina?

    Dat geldt des te sterker doordat in het Nederland het woord 'mens' nog een andere betekenis heeft, namelijk een pejoratief synoniem voor... vrouw!

    De bemanning van een vliegtuig bestaat dan ook vaak voor een belangrijk deel uit te gek leuke mensen, sympathieke vrouwen dus.

    En als we toch bezig zijn: het woord 'meiden' is absoluut geen synoniem voor 'meisjes', 'meiden' heeft net als in de vorige alinea het woord 'mens' een pejoratieve betekenis. Dat kun je wel niet willen, zou Hans Teeuwen zeggen, maar tis zo.

    Een hoofdredacteur is een hoofdredacteur, ook als het een vrouw is. Het woord 'hoofdredactrice' suggereert dat het een ander beroep is. Zoals we dat kennen van 'secretaris' en 'secretaresse', twee bijna tegengestelde beroepen. Lang geleden is de doctoranda al afgeschaft, gelukkig maar.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Merkwaardig: Het mens (onzijdig) is een vrouw, de mens in het Brabants een man (M'nne mens).

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Zoals ook in het Engels, 'Men at work' betekent 'mensen aan het werk', hoewel het ook 'mannen aan het wrk' kan betekenen. Daarom is er, onder politieke druk van de vrouwenbeweging, 'people at work' van gemaakt. In vele talen is 'mens' hetzelfde woord als 'man'. Ik heb er in het algemeen bezwaar tegen als onder politieke druk de taal gewijzigd wordt. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog deed in nazi-Duitsland een grap de ronde, naar aanleiding van maatregelen die buitenlandse woorden uit het Duits moest verwijderen. Voor 'souffleur' werd het nieuwe woord 'Unterbühneschauspielerunterstützer' bedacht... Een soort 'menskracht' avant la lettre.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Wij hebben nu eenmaal een rijke woordenschat, waarmee we ons vaak genuanceerder kunnen uitdrukken dan bij voorbeeld in het Frans of het Engels. Ik ben voor uitbreiding van die nuanceermogelijkheden, zoals inmiddels wel duidelijk zal zijn. Neemt niet weg dat ik de reacties van Sante wel kan waarderen. Vooral leuk!

    BeantwoordenVerwijderen